Ülkelerin Merkez Bankalarının bir araya gelerek oluşturdukları bir kuruluş olan BIS “ Bank for İnternational Settlements “ 1974 yılında Basel komitesini oluşturmuştur. Basel Komitesi 1988 Yılında Basel - I standartlarını yayınlamıştır. Bu standartlar bankaların uyması gereken çalışma kriterlerini belirlemektedir. Zamanla mali piyasaların gelişmesi sonucu bu standartlar yetersiz kalmış ve Basel – II standartları oluşturulmuştur. Yazımızda 2007 yılında yürürlüğe girecek olan Basel – II standartlarına ve bu standartlar doğrultusunda KOBİ lerin dikkat etmesi gereken noktalara değinilecektir.
Kobi Tanımları ;
Hazine müsteşarlığının tanımına göre kobi ; imalat sanayinde faaliyette bulunan ve yasal defter kayıtlarında arsa ve bina hariç , makine , teçhizat , tesis , taşıt ve demirbaşları toplamının net tutarı 400.000 YTL sını aşmayan;
1 – 9 İşçi çalıştıran işletmeler çok küçük ölçekli
10 – 49 İşçi çalıştıran işletmeler küçük ölçekli
50 – 250 İşçi çalıştıran işletmeler orta ölçekli işletmelerdir.
Dış Ticaret Müsteşarlığının Tanımına göre KOBİ ise ; İmalat sanayinde faaliyet gösteren , 1 ile 200 arası işçi çalıştıran, gerçek usulde defter tutan , arsa ve bina hariç sabit sermaye tutarı 2 Milyon ABD dolarını karşılığı YLT yi aşmayan işletmelerdir.
Basel II Standartlarına Göre Kobiler ;
Basel – II Standartlarına göre kobiler işletmelerin çalışan sayılarına göre değil yıllık satış cirolarına göre belirlenmektedir. Yıllık satış ciroları 50 Milyon EUR nun altında kalan işletmeler bu standartlar çerçevesinde KOBİ olarak değerlendirilecektir.
Basel II Standartları Nedir, Neler Getirecektir ?
Standartların amacı bankaların kredi kriterlerinde risk yönetimini ön plana çıkarmaktır.
Risk odaklı kredi yönetimi beraberinde risk odaklı kredi fiyatlamasını getirecektir.
Kredi kullanan firmaların taşıdıkları riskler ve teminat türlerine göre kredi fiyatları belirlenecektir. Riskler, kredi kullanan firmanın risk seviyesi ve kredi işleminin risk seviyesi olmak üzere iki ana unsur altında değerlendirilecektir.
Mevcut sistemde kredi teminatları içerisinde yer alan müşteri çek ve senetleri ile ortak ve grup şirket kefaletleri Basel – II kapsamında teminat kapsamına alınmamıştır.
Mevcut sistemde işletmelerin kredi taleplerinde , firma bankaların uzmanlarınca incelenir , istihbarat yapılır ve kredi işlemi sonuçlandırılır. Bu sistemde incelemeler gelişmiş standartlara dayandırılmamakta ve subjektif olabilmektedir. Bir uzmana göre iyi olarak değerlendirilen firma , diğer bir uzmana göre kredi alabilmek için yeterli kriterlere sahip olmamaktadır. Kredi taşıyanın aldığı riskler rakamsal olarak ifade edilemediği için farklı uzman görüşleri ortaya çıkmaktadır.
Ancak daha önce de söz ettiğimiz gibi Basel - II standartları risklerin ölçümlenmesine ve bununla birlikte risklerin seviyesine göre kredi maliyetinin belirlenmesi temeline dayanır
Riskin Ölçümlenmesi Nasıl Olacak ;
Standart çerçevesinde bankalar kredi verdiği firmaların taşıdığı riskleri ölçümleyebilmek için , firmalara derecelendirme notu verecekler.
Derecelendirme notuna etki eden faktörlerden birincisi firmanın finansal verileri diğeri ise firmanın niteliksel faktörleridir. Finansal veriler hepimizin bildiği gibi firmaların bilanço , gelir tablosu , nakit akım tablosu gibi verileri ile finansal analizlerinin yapılması sonucu elde edilecektir. Niteliksel veriler ise yöneticilerin ve ortakların geçmişleri, firmanın pazar payı , dış ticaret kapasitesi gibi unsurlarının değerlendirilmesi sonucu elde edilecektir.
Standartlar uyarınca bankalar kredi talebinde bulunan kuruluşları ikiye guruba böleceklerdir. Bir bankadan kullandıkları kredi tutarı 1 Milyon EUR nun altında bulunan firmalar o bankanın perakende portföyünde , 1 Milyon EUR nun üzerinde bulunanlar ise Kurumsal portföyde değerlendirilecektir. Firmalar içerisinde bulunduğu portföyün risk ağırlıklarına tabi olacakladır. Kurumsal portföy içindeki firmalar dış derecelendirme kuruluşlarınca değerlendirilecek olup bu firmaların kredi maliyetleri daha yüksek olacaktır. Bu noktada ivediyetle tavsiye edeceğimiz husus firmaların artan kredi maliyetleriyle karşılaşmaması için alacakları kredileri faklı bankalara bölmeleri olacaktır.
Basel – II Standartlarına Uyum Sürecinde Kobileri Yapması Gerekenler Nelerdir ?
Başta da belirttiğimiz gibi Basel – II standartlarının uygulanması 2007 yılında başlayacaktır.
2007 yılı için önümüzde uzun süre var gibi görünse de bilindiği üzere 2007 yılı değerlendirmelerinde için 2006 yılı mali tabloları da dikkate alınmaktadır.
Bu süreye dek işletmeler finansal tablolarını uzman kişilere analizlerini yaptırmalı , eksiklerini belirlemeli ve bu eksikleri gidermeleri gereklidir. İşletmelerin mali yapılarında genel olarak revize edilmesi gereken noktalar şunlardır ;
A)
- Öz sermaye yetersizliği
- Net İşletme sermayesinin yetersizliği
- Şeffaflık sorunu “ mali tablolar düzenli , güvenilir ve gerçeği net olarak yansıtacak şekilde kredi derecelendirme kuruluşlarına verilebilecek şekilde olmalıdır”
B )
- Firmalar risklerini kendileri de ölçümleyebilmelidirler.
- Firmalar ana faaliyet konularında çalışmalıdırlar.
- Firmaların kayıt dışı işlemlerini mutlaka kayıt altına almalıdırlar.
- Basel – II nin ön gördüğü teminat yapılarını oluşturmalılardır.
Kredi kuruluşları standartlardan sonra firmaların mali yapılarıyla birlikte , yönetimsel performanslarını da irdeleyecektir. Yönetimsel ve mali yapısı gelişmiş olan firmalar kredi kuruluşları için daha az risk teşkil edecek, kuruluşlar bu firmalar için daha az sermaye tutacaklardır. Bunun etkisiyle de kredi maliyetleri aşağı düşecektir.
Firmaların uygun maliyetler ile kredi temin edebilmeleri için mali ve yönetimsel yapılarında gerekli düzenlemeleri en kısa zamanda yapmaları kaçınılmaz olmaktadır.
