AR-GE HARCAMALARININ MUHASEBE KAYITLARINA İNTİKALİ VE KURUMLAR VERGİSİ BEYANNAME ÜZERİNDE İNDİRİMİ

Tarih: 23.04.2008

Ülkemizde, araştırma ve geliştirme faaliyetlerini teşvik etmek amacıyla, mü­kelleflere yaptıkları araştırma ve geliştirme harcamasının %40�ını (5746 sayılı kanun ile değiştirilen şekli %100 ) gelir veya kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde kurum kazancının tespitinde indirme imkanı tanınmıştır. Bu yazımızda Ar-Ge indiriminin muhasebe kayıtlarına intikali ve Kurumlar Vergisi Beyannamesi üzerinde indiriminin ne şekilde yapılacağı üzerinde durulacaktır.

5520 sayılı KVK�nun 10. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendinde kurumlar vergisi matrahının tespitinde kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde ayrıca gösterilmek şartıyla, mükelleflerin münhasıran yeni teknoloji ve bilgi arayışına yönelik araştırma ve geliştirme harcamaları tutarının %40�ını kurum kazancından �Ar-Ge İndirimi� olarak indirebilecekleri hükmüne yer verilmiştir. 1 No.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği�nde ise aşağıdaki şekilde açıklama getirilmiştir.

�Mükelleflerin, işletmeleri bünyesinde gerçekleştirdikleri münhasıran yeni teknoloji ve bilgi arayışına yönelik araştırma ve geliştirme harcamaları tutarının % 40�ı oranında hesaplanacak �Ar-Ge indirimi� kurumlar vergisi matrahının tespitinde kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde ayrıca gösterilmek şartıyla kurum kazancından indirilir.�

AR-GE indirimin oranı ve devreden Ar-Ge indirimin durumu ile ilgili olarak 12.03.2008 tarih ve 26814 no.lu Resmi Gazete ile yayımlanan 5746 sayılı kanun ile çok önemli değişiklikler olmuştur. Konumuzla ilgili olarak AR-GE indirimi 01.04.2008 tarihinden itibaren yapılacak AR-GE harcamalarından %100 oranında indirimden faydalanma hakkı getirilmiştir. (Madde 5) Konuyla ilgili yazımızı ilerleyen bölümlerinde yer verileceği üzere yayımlanmak üzere Başbakanlığa gönderilen 2 No.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği ile de Kurumlar Vergisi mükelleflerinin 2008 yılı AR-GE harcamaları ile ilgili faydalanacakları AR-GE indiriminin hesaplanması ile ilgili açıklamalar getirilmiştir.

Bir diğer önemli değişiklik ise Kurum kazancının yeterli olmaması nedeniyle faydalanılamayan AR-GE indirimlerinin gelecek yıllara devreden kısımlarının yeniden değerleme oranında arttırılarak faydalanılabileceği şeklindedir.(Madde-3) Yukarıda kanun maddelerinin yürürlük tarihi 2008 hesap dönemi kapsamaktadır. Çalışmamızda 2007 yılında yapılan AR-GE harcamalarının muhasebeleştirilmesi ve Kurumlar Vergisi Beyannamesi üzerinde gösterilmesi üzerinde durulacağından AR-GE indirimi %40 olarak dikkate alınacaktır. 2007 den devreden AR-GE İndiriminin ise değerleme veya endekslemeye tabi tutulmadan sonraki dönemlerde faydalanılacaktır.
 

1 No.lu KVK Genel Tebliği�nde mükelleflerin Ar-Ge indiriminden yararlanabilmeleri için işletmelerin ayrı bir Ar-Ge departmanı kurmalarının zorunlu olduğu belirtilerek Ar-Ge faaliyetinin kapsamında değerlendirilecek  gider çeşitleri aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.

1- İlk Madde ve Malzeme Giderleri,

2- Personel Giderleri,

3- Genel Giderler,

4- Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler,

5- Vergi, Resim ve Harçlar,

6- Amortisman ve Tükenme Payları,

7- Finansman Giderleri

Mükelleflerin Ar-Ge indiriminden yararlanması için gereken genel şartları aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür: 

1.   Ar-Ge harcamalarının �Ar-GE Projesi� kapsamında gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Yenilik doğurmayan, teknolojik ilerleme sağlamayan faaliyetler kapsamındaki harcamaların Ar-Ge indirimine tabi tutulması mümkün değildir.

2.   Ar-Ge projesiyle ilgili olarak Gelir İdaresi Başkanlığı�na başvurularak onay yazısı alınmalıdır. Para�Kredi ve Koordinasyon Kurulu Kararlarına istinaden uygulanan Ar-Ge yardımına ilişkin mevzuat çerçevesinde (TÜBİTAK) desteğinden faydalanan projeler için Gelir İdaresi Başkanlığı�na tekrar müracaat etmeye gerek  bulunmamaktadır. 
 

3.      Ar-Ge projesi kapsamındaki harcamaların 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu 1 Sıra No.lu Genel Tebliği çerçevesinde gerçekleştirilmiş olması gerekmektedir. Bir Ar-Ge Faaliyeti proje kapsamında olsa dahi, ilgili harcamaların tebliğde sayılan harcama kalemleri arasında değerlendirilememesi durumunda, mükelleflerin anılan harcamalarını  Ar-Ge indiriminden faydalandırmalarına izin verilmemektedir.

4.      Ayrı bir AR-GE departmanının kurulması zorunludur.
 

Ar-Ge harcamalarının muhasebeleştirilmesi, sıkça tartışılan bir konu olmuştur . 1 no.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğine göre, mükelleflerin gayri maddi hakka yönelik olarak gerçekleştirdikleri Ar-Ge harcamalarını aktifleştirmeleri zorunlu kılınmış, gayri maddi hakka yönelik olmayan ve VUK uyarınca aktifleştirilmesi zorunlu olmayan harcamalar ise doğrudan gider yazılabilecektir. Ar-Ge indiriminden yararlanma esnasında ilgili harcamaların aktifleştirilmiş ya da doğrudan gider yazılmış olması faklılık yaratmasa da harcamaların gider yazılmak yerine aktifleştirilmesi ya da aktifleştirilmek yerine gider yazılması kurum kazancının tespitinde önemli değişiklikler meydana getirmektedir.  

Ar-Ge projesinin başlangıcında, projenin gayri maddi hak veya maddi bir varlık elde etme yönelik olup olmadığı konusu dikkatleri üzerine çekmektedir. Gayri maddi hak veya maddi bir varlık elde etmeye yönelik başlanılan bir proje sonucunun olumsuz olması halinde ne olacaktır? 

1 no.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği ışığında Maliye Bakanlığı�nın bu konudaki yaklaşımının her Ar-Ge projesini önce aktifleştirmek, projenin gidişat ve sonucuna göre de kayıt nizamını oluşturmak gerektiğidir.  Tebliğ�de de belirtildiği üzere başarısız sonuçlanan projelerin ya da sürdürülme aşamasında devamından vazgeçilen projelerin doğrudan gider yazılması mümkün bulunmaktadır.


2 yıllık bir AR-GE Projesinin 2. yılında olumsuz sonuçlanması nedeniyle daha önceki yılda  263- AR-GE GİDERLERİ hesaplarında aktifleştirilen ve amortisman ayrılmayan harcamalar 2. yılda  toplu olarak 750 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ hesabına aktarılarak kurum kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınacaktır.  

Projenin maddi ya da gayri maddi bir çıktıyla sonuçlanması durumunda, 333 Sıra Numaralı VUK Genel Tebliği uyarınca belirlenen itfa ömrüne göre amorti edilecektir.  

Gerekli şartların sağlanması şartıyla hesaplanan Ar-Ge indiriminden, Ar-Ge faaliyetine başlandığı andan itibaren hem kurumlar vergisi beyannamesinde hem de geçici vergi beyannamelerinde yararlanılabilecektir.  

AR-GE harcamalarının takibinin yapılacağı hesaplar aşağıdaki şekildedir.   

 
AR-GE harcamaları yukarıda örneğini verdiğim 750 hesap altındaki  alt kırılımlar şeklinde 263 � hesaba da uygulanabilir.

1-      Projenin maddi veya gayri maddi bir hakla sonuçlanılacağının bilinmesi halinde 263 hesabın kullanılması daha uygun olacaktır. Aktifleştirme işlemine projenin tamamlandığı tarihe kadar devam edilmesi gerekmektedir. Proje olumlu veya olumsuz sonuçlanmadan amortisman ayrılmamalıdır. Projenin olumlu sonuçlanması halinde aktifleştirilmesi gereken bu tutar amortisman yoluyla itfa edilmelidir. Bir hakkın doğup doğmadığı elde edilen gayri maddi hakkın �patent�e bağlanmasıyla anlaşılır. Hakların faydalı ömrü �5� yıl olarak belirlendiğinden projenin tamamlanıp aktife alındığı tarih itibariyle (geçici vergi dönemleri dahil) amortisman hesaplaması yapılmaya başlanmalıdır.

2-      Olumsuz sonuçlanan projeler de ise aktif hesaplara kayıt edilen ancak amortisman ayrılmayan bu tutar projeden vazgeçildiği tarih itibariyle doğrudan gider yazılacaktır. (750 hesap aracılığı ile)

3-      Sanayi AR-GE Projeleri Destekleme Programı ve KOBİ Ar-GE Başlangıç destek Programı�nın Mali Rapor Hazırlama Kılavuzlarında proje personel ücret ödemeleri ile ilgili olarak 335- PERSONELE BORÇLAR HESABI �nın muavin defter kayıtlarının mali rapora ekleneceği de dikkate alınarak AR-GE personel ücretlerinin 335 hesapta takip edilmesine dikkat edilmelidir.

4-      26405 sayılı yönetmelik kapsamında yapılan AR-GE projelerinde çalışan personel ücret ödemelerinin 01.02.2008 tarihinden itibaren (Serbest bölge ve teknoloji Geliştirme bölgesi ayrımı yapılmadan tüm projelerde) banka aracılığıyla ödenme zorunluluğu getirilmiştir.

5-      5746 sayılı kanun ile kurum kazancı yetersizliği nedeniyle devreden AR-GE indiriminin VUK hükümlerine göre belirlenen yeniden değerleme oranında değerlenerek sonraki yıllarda faydalanılabilecek AR-GE indiriminin tespit edilmesi hükme bağlanmıştır.
 

5520 sayılı KV Kanununun 10. maddesi uygulanabilecek diğer indirimleri düzenlemektedir. Maddeye göre ilk uygulanacak İndirim AR-GE İndirimidir. Mükellefler AR-GE harcamalarının %40�ı oranında hesaplanacak (01.04.2008 tarihinden itibaren %100�ü) �AR-GE İndirimi� Kurumlar Vergisi Matrahının tespitinde beyanname üzerinde indirim konusu yapılacaktır.

Kurum kazancının yeterli olmaması durumunda faydalanılamayan AR-GE İndirimi sonraki yıllarda Faydalanılacak AR-GE İndirimi olarak devredecektir.

AR-GE İndirimine Projenin başladığı tarih itibariyle hem yıllık beyanname üzerinde hem de geçici vergi beyannameleri üzerinde başlanabilir.

AR-GE indiriminden yararlanan kurumların, kurumlar vergisi beyannamesinde yararlanılan AR-GE indiriminin doğru hesaplandığı ve uygulandığına ilişkin YMM tasdik raporunu bağlı bulundukları vergi dairelerine vermeleri gerekmektedir. AR-GE indirimine ilişkin hususlara tam tasdik raporunda yer verilmiş olması durumunda, AR-GE indirimine ilişkin olarak ayrıca tasdik raporu düzenlenmesine gerek bulunmamaktadır. 

Yayımlanmak üzere Başbakanlığa Gönderilen 2 No.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği ile AR-GE İndirimi bölümünde aşağıdaki şekilde değişiklikler yapılmıştır.

- "10.2.1", "10.2.6" ve "10.2.7" bölümlerinde geçen "%40" ibareleri "%100" olarak değiştirilmiş ve "10.2. Ar-Ge indirimi" başlıklı bölümün birinci paragrafının yerine aşağıdaki paragraflar eklenmiştir.

"5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 10 uncu maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde Ar-Ge indirimi müessesesi düzenlenmiştir. Anılan maddede 5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanunun[3] 5 inci maddesiyle yapılan değişiklikle, araştırma ve geliştirme harcamaları üzerinden hesaplanacak Ar-Ge indirimi oranı %40'tan %100'e çıkarılmıştır. Anılan Kanun 1/4/2008 tarihinde yürürlüğe girmiş bulunmaktadır.

Buna göre, mükelleflerin, münhasıran yeni teknoloji ve bilgi arayışına yönelik araştırma ve geliştirme faaliyetleri çerçevesinde, işletmeleri bünyesinde 2008 hesap döneminden itibaren yaptıkları harcamaların %100'ü kurum kazancının tespitinde Ar-Ge indirimi olarak dikkate alınabilecektir. 2008 hesap dönemine ilişkin olarak, birinci geçici vergi döneminde yapılan araştırma geliştirme harcamaları üzerinden %40 oranında Ar-Ge indirimi hesaplanması gerekmekte olup ikinci ve müteakip geçici vergi dönemlerinde ise birinci geçici vergi döneminde yapılan harcamalar da dahil olmak üzere, yapılan araştırma ve geliştirme harcamalarının toplamı üzerinden %100 oranında Ar-Ge indirimi hesaplanması gerekmektedir. Öte yandan, daha önceki hesap dönemlerinde gerçekleştirilen araştırma ve geliştirme harcamaları üzerinden ise %40 oranında Ar-Ge indirimi hesaplanacaktır."

Mükellefler, 2008 Yılının ilk geçici vergi beyannamesini verirken 01.01.2008-31.03.2008 tarihi arasında yapılan AR-GE harcamalarının %40�ı oranında İndirim yapılacağına dikkat edilmelidir. Daha sonraki geçici vergi dönemlerinde ise de hesap dönemi başından itibaren (01.01.2008-31.03.2008 dahil) yapılan AR-GE harcamalarının %100 �ü oranında Ar-Ge indirimi hesaplanması gerekecektir.